سرآمدآنلاین - گروه ترانزیت - کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) بلافاصله پس از اعلام آن در اجلاس سران گروه ۲۰ در هند، به عنوان یک پیشرفت ژئوپلیتیکی بزرگ مورد استقبال کشورهای غربی و شرکای آنها در خاورمیانه قرار گرفت.
IMEC یک کریدور تجاری است که هند را با اروپا از طریق خطوط دریایی و ریلی امارات متحده عربی، عربستان سعودی، اردن و اسرائیل، متصل می‌کند. بیشتر صاحب نظران سیاسی جهان این تحول را به عنوان یک جایگزین برای ابتکار کمربند و جاده چین (BRI) معرفی می‌کردند. همچنین، حمایت واشنگتن از این ایده ناشی از تلاش‌های آن برای ایجاد یک ائتلاف جهانی علیه چین و حفاظت از نظم اقتصادی و مالی جهانی به رهبری ایالات متحده است.
پیش بینی می‌شود IMEC نیازهای روزافزون انرژی و امنیت اروپا را برآورده کند. علاوه بر این، این پروژه به ایالات متحده کمک می‌کند تا با افزایش حوزه نفوذ خود به اهداف امنیت ملی خود دست یابد. دو کریدور مجزا، کریدور شرقی و کریدور شمالی - تحت طرح پیشنهادی پروژه IMEC ایجاد خواهد شد. اولی اتصال بین کشورهای خلیج فارس و هند فراهم، و دومی اروپا را به خلیج فارس متصل می‌کند. یکی از مهمترین پروژههای کریدور شمالی، پروژه راه‌آهن امارات-عربستان-عمان است که به حمل و نقل کالا و خدمات، همراه با تقویت اتصال دیجیتال بین هند، اردن، اسرائیل، عربستان سعودی و اروپا کمک می‌کند.
تاثیر جنگ بر آینده کریدور هند-اروپا
علی‌رغم خوش بینی ابراز شده در زمان اعلام این ابتکار، شرایط ژئوپلیتیکی با آغاز تنش بین رژیم صهیونیستی و غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تغییر کرد و آرمان فلسطین به خط مقدم سیاست خاورمیانه بازگشت. این موضوع پرسش‌هایی را در مورد دخالت بسیاری از بازیگران کلیدی در کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، عربستان بحث‌های پیرامون توافق عادی سازی را متوقف کرد. با توجه به مخالفت بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل با تشکیل کشور فلسطینی، توافق عادی سازی حداقل در کوتاه مدت بعید به نظر می‌رسد. به همین ترتیب، اردن نیز به شدت از اقدامات اسرائیل انتقاد کرده و اعتراضات مکرر علیه اسرائیل در اردن صورت گرفته است. با توجه به اینکه قرار بود اردن نقش مهمی در انتقال محموله‌ها به اسرائیل ایفا کند، جنگ غزه مشکلات قابل توجهی را برای مشارکت آن ایجاد کرده است. در میان شرکت کنندگان عرب در این کریدور، تنها امارات از زمان آغاز جنگ، با امضای توافق نامه‌ای در ارتباط با کریدور با هند در ماه فوریه، گام‌های مثبتی در رابطه با این پروژه برداشته است. با توجه به اینکه افکار عمومی سراسر خاورمیانه به شدت با روابط با اسرائیل مخالف است، احتمالاً در برابر هرگونه تلاش دولت‌های خود برای مشارکت در پروژههای مربوط به کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا مقاومت نشان خواهند داد. کشتار مردم غزه توسط اسرائیل، موضوع فلسطین را به مرکز تصمیم‌گیری سیاست خارجی بازگرداند که این امر ابتکارات ادغام منطقه‌ای مانند کریدور را تحت تأثیر قرار داد.
همچنین این احتمال وجود دارد که درگیری، هماهنگی بخش‌های پروژه را حتی پس از فروکش کردن درگیری‌های کنونی بسیار دشوارتر کند.
مشکل بزرگ در تامین مالی کریدور هند-اروپا
حتی خارج از چارچوب جنگ، کریدور هند-خاورمیانه-اروپا با چالش‌هایی در زمینه اجرا مواجه بوده است. برای مثال، اجرای پروژههای زیربنایی در کشورهای مختلف نیازمند استانداردسازی قابل توجهی از قوانین و غلبه بر تشریفات اداری در هر کشور است. علاوه بر این، تامین مالی پروژه یک مسئله مهم بوده است. بحث‌های اولیه در مورد اینکه کدام کشورها و مؤسسات بودجه این طرح را تأمین می‌کنند کاملاً مبهم بود و ایالات متحده نیز هیچ بودجه‌ای را متعهد نشده است. همچنین، اروپا که با مجموعه‌ای از چالش‌های اقتصادی مواجه است، برای سرمایه‌گذاری پروژههای زیرساختی گران موقعیت مناسبی ندارد. این امر فضایی را برای کشورهای ثروتمند عربی و همچنین هند فراهم کرده تا در تامین مالی پروژه وارد گود شوند عربستان سعودی قبلاً متعهد به سرمایه گذاری ۲۰ میلیارد دلاری شده بود، که با توجه به شرایط بحرانی کنونی در غزه آیا آنها به آن عمل خواهند کرد یا خیر. البته پروژههای چندجانبه مشابه که با هیاهو و خوش بینی اعلام شده بودند، معمولا متوقف شده‌اند. یکی از نمونه ها خط لوله گاز طبیعی ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند (تاپی) است که برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ اعلام و سال‌ها به تعویق افتاد. همچنین، تأخیر در اجرای پروژه به طور قابل توجهی بر اشتهای سرمایه گذاران خصوصی و شرکت‌هایی که پروژه به آنها تکیه کرده، تأثیر می‌گذارد. اگرچه شرکت‌های هندی مانند لارسون و توبرو، گروه جی‌ام‌آر و گروه آدانی قرار بود برای پروژههای مرتبط با این کریدور مناقصه ارائه اهند، اما شروع سرمایه‌گذاری برای آنها باید منطقی و توجیه اقتصادی داشته باشد. منبع اصلی دیگر تامین مالی بالقوه برای این کریدور، مشارکت برای زیرساخت و سرمایه گذاری جهانی است، مانند ابتکار G۷ که در سال ۲۰۲۲ با هدف جمع آوری ۶۰۰ میلیارد دلار از طریق سرمایه گذاری های دولتی و خصوصی اعلام شد. این ابتکار به عنوان پتانسیل تامین مالی پروژههای این کریدور معرفی می‌شد. اما از زمان اعلام کریدور، احتمالاً به دلیل بی‌ثباتی منطقه‌ای، هیچ خبر مهمی در مورد مشارکت آن همنوز منشتر نشده است.
چشم انداز پروژه بلندپروازنه
در مجموع، تکمیل کریدور هند-خاورمیانه-اروپا به عوامل متعددی بستگی دارد. نخست، اقدامات نظامی اسرائیل در غزه احتمالاً همچنان مانع بزرگی برای پیشرفت خواهد بود. دوم، هنوز تداوم ریاست جمهوری جو بایدن با ابهام روبه رو بوده و ترامپ براساس نظرسنجی‌های اولیه از او پیش است. همچنین، کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا در ابتدا به عنوان نمادی از نفوذ هند در خاورمیانه و جاه طلبی‌های رو به رشد آن به عنوان یک جویای قدرت در سطح جهانی تصور شد. از همین روی، به دلیل پتانسیل این کشور برای مقابله با چین، از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا حمایت شده است. با این حال، پویایی در حال تغییر خاورمیانه تهدیدی برای تضعیف این پروژه است. بنابراین، اراده سیاسی، انتخابات و پویایی خاورمیانه نقش بزرگی در تصمیم گیری در مورد آینده این پروژه خواهد داشت. علاوه بر این، عدم اطمینان در مورد موفقیت و دوام IMEC بزرگ است، زیرا هیچ مکانیزمی برای تامین مالی پروژه تعریف نشده است. با توجه به راه اندازی شتابزده پروژه IMEC برای مقابله با کریدور اقتصادی چین-پاکستان در سطح منطقه و BRI در سطح جهانی، تا کنون هیچ برآورد رسمی و گزارش امکان سنجی این پروژه منتشر نشده است.با این وجود، نسل کشی اسرائیل در غزه مهمترین مانع این پروژه است. بندر حیفا اسرائیل به عنوان یک نقطه کلیدی در مسیر دریایی بین اروپا و خاورمیانه عمل می‌کند. خشم عمومی در کشورهای خلیج فارس و خاورمیانه علیه اسرائیل، این امر را برای امارات و عربستان به عنوان بخشی از پروژه، دشوار می کند.
